Lozan boğazlar hakkında ne bilmeliyiz?

Türk Boğazları'nın hukuki statüsünü düzenleyen Lozan Boğazlar Sözleşmesi, 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması'nın kritik bir parçası olarak tarihteki yerini almıştır. Bu uluslararası düzenleme, hem Osmanlı mirasından kalan boğazlar rejimini yeniden şekillendirmiş hem de Türkiye'nin egemenlik hakları açısından önemli bir dönüm noktası oluşturmuştur.

Konu kakkında 1 soru soruldu ve cevaplandı

Lozan Boğazlar Sözleşmesi: Temel Bilgiler

Lozan Boğazlar Sözleşmesi, 24 Temmuz 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması'nın bir parçası olarak kabul edilen ve Türk Boğazları'nın (İstanbul ve Çanakkale Boğazları) statüsünü düzenleyen uluslararası bir anlaşmadır. İşte bu sözleşme hakkında bilmeniz gereken temel noktalar:

Tarihsel Arka Plan

Osmanlı İmparatorluğu döneminde Boğazlar, uluslararası deniz trafiğine kapalıydı ve Osmanlı kontrolündeydi.
I. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan Sevr Antlaşması (1920), Boğazları uluslararası bir komisyona bırakıyordu, ancak bu antlaşma Türk Kurtuluş Savaşı nedeniyle uygulanamadı.
Lozan Antlaşması müzakerelerinde Boğazların statüsü önemli bir tartışma konusu oldu.

Sözleşmenin Temel Hükümleri

Boğazlar, "barış zamanı ve savaş zamanı" ayrımı yapılmaksızın tüm ticaret gemilerine açık hale getirildi.
Savaş gemileri için belirli kısıtlamalar getirildi: Karadeniz'e kıyısı olmayan devletlerin savaş gemileri, tonaj ve kalış süresi açısından sınırlandırıldı.
Boğazların güvenliği ve yönetimi için "Boğazlar Komisyonu" kuruldu. Bu komisyon, uluslararası bir yapıya sahipti ve Türkiye'nin temsilcisi de dahil olmak üzere çeşitli devletlerden oluşuyordu.
Boğazların her iki yakasında, Türkiye'nin askersizleştirilmesi öngörüldü. Bu, Türkiye'nin Boğazlar bölgesinde asker bulundurmasını ve tahkimat yapmasını kısıtlıyordu.

Türkiye'nin Egemenliği Açısından Değerlendirme

Lozan Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye'nin tam egemenliğini kısıtlayıcı maddeler içeriyordu. Özellikle askersizleştirme ve uluslararası komisyon maddeleri, Türkiye'nin bağımsızlığıyla tam olarak bağdaşmıyordu.
Türkiye, 1930'larda dünya siyasi konjonktürünün değişmesiyle (örneğin, İtalya'nın yayılmacı politikaları) Boğazların güvenliğini tehdit altında hissetti.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi'ne Geçiş

Türkiye, Lozan'daki kısıtlayıcı hükümleri değiştirmek için diplomatik girişimlerde bulundu.
20 Temmuz 1936'da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Lozan Boğazlar Sözleşmesi'ni yürürlükten kaldırdı.
Montrö Sözleşmesi ile Boğazlar Komisyonu kaldırıldı, Boğazların kontrolü tamamen Türkiye'ye devredildi ve askersizleştirme hükmü sona erdirildi.
Montrö, Türkiye'nin Boğazlar üzerindeki egemenlik haklarını büyük ölçüde güçlendirdi ve günümüzde hala geçerliliğini korumaktadır.

Sonuç

Lozan Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecinde bir geçiş dönemi belgesi olarak değerlendirilebilir. Tam bağımsızlık hedefiyle çelişen hükümler içermesine rağmen, Montrö Sözleşmesi'ne giden yolu açmış ve Türkiye'nin uluslararası arenada haklarını arama sürecinde önemli bir aşama olmuştur. Bugün Boğazların hukuki statüsü, Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile belirlenmektedir.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap