Boğazlar sorunu ne zaman ve hangi antlaşmayla belirlendi?

İstanbul ve Çanakkale boğazlarının hukuki statüsü, tarih boyunca uluslararası ilişkilerde önemli bir mesele olarak öne çıkmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'ndan Türkiye Cumhuriyeti'ne uzanan süreçte, boğazların kontrolü ve geçiş rejimi çeşitli antlaşmalarla şekillenmiş, egemenlik hakları ile küresel çıkarlar arasında denge arayışı hukuki düzenlemelere yansımıştır.

Konu kakkında 1 soru soruldu ve cevaplandı

Boğazlar Sorunu ve Çözüm Süreci

Boğazlar sorunu, İstanbul ve Çanakkale boğazlarının hukuki statüsünü, geçiş rejimini ve kontrolünü ilgilendiren uluslararası bir mesele olarak tarihte önemli bir yer tutar. Bu sorunun kökeni, Osmanlı İmranı'nın boğazlar üzerindeki egemenlik hakları ile uluslararası ticaret ve güvenlik çıkarlarının çatışmasına dayanır. Sorunun çözümü, bir dizi antlaşma ile aşamalı olarak şekillenmiştir. İşte bu süreçte belirleyici olan antlaşmalar ve tarihler:

1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi: Boğazlar sorununun ilk kapsamlı düzenlemesi, 13 Temmuz 1841'de imzalanan Londra Boğazlar Sözleşmesi ile yapıldı. Bu antlaşma, Osmanlı İmranı'nın barış zamanında boğazları yabancı savaş gemilerine kapalı tutmasını öngörüyordu. Böylece, boğazların tarafsızlığı ve Osmanlı kontrolü uluslararası olarak tanındı, ancak bu durum I. Dünya Savaşı'na kadar geçerli kaldı.
1923 Lozan Antlaşması: I. Dünya Savaşı'nın ardından, Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluş sürecinde imzalanan Lozan Antlaşması (24 Temmuz 1923), boğazlar rejimini yeniden düzenledi. Bu antlaşma ile boğazlar silahsızlandırıldı ve uluslararası bir komisyon (Boğazlar Komisyonu) kurularak geçişler denetlendi. Ancak, bu düzenleme Türkiye'nin tam egemenliğini sınırlandırdığı için tartışmalara yol açtı.
1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi: Boğazlar sorununun nihai ve günümüzde de geçerli olan çözümü, 20 Temmuz 1936'da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile sağlandı. Bu sözleşme, Türkiye'nin boğazlar üzerindeki tam egemenliğini tanıdı ve Boğazlar Komisyonu'nu kaldırarak kontrolü Türkiye'ye devretti. Ayrıca, barış ve savaş zamanlarında sivil ve askeri gemilerin geçiş kurallarını belirledi. Montrö Sözleşmesi, Türkiye'nin uluslararası arenadaki gücünü pekiştirdi ve boğazların güvenliğini sağlamada temel belge haline geldi.

Sonuç olarak, boğazlar sorunu 1841'de Londra Sözleşmesi ile başlayan, Lozan Antlaşması ile geçici bir çözüme kavuşan ve nihai olarak 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile belirlenen bir süreçte çözülmüştür. Montrö Sözleşmesi, hala yürürlükte olup Türkiye'nin boğazlar üzerindeki haklarını korumaktadır.

Yeni Soru Sor / Yorum Yap