Boğazlar sorunu hangi anlaşma ile giderildi?

Boğazlar sorunu, Türkiye'nin İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerindeki egemenlik hakları ile uluslararası deniz trafiğinin düzenlenmesi arasındaki çekişmeleri ifade eder. Bu sorun, 20 Temmuz 1936'da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile çözüme kavuşturulmuştur. İsviçre'nin Montrö kentinde gerçekleşen konferans sonucunda kabul edilen bu sözleşme, Türkiye'nin boğazlar üzerindeki kontrolünü güçlendirmiş ve barışçıl bir uluslararası düzen sağlamıştır.

Boğazlar sorunu, Osmanlı İmparatorluğu döneminden kalma antlaşmalarla şekillenmiştir. Özellikle:

• 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi: Boğazların barış zamanında savaş gemilerine kapalı tutulmasını öngörmüştür.
• 1923 Lozan Antlaşması: Boğazların silahsızlandırılmasını ve uluslararası bir komisyon tarafından yönetilmesini içermiş, bu durum Türkiye'nin egemenlik haklarını kısıtlamıştır.

Lozan'ın bu hükümleri, Türkiye'nin güvenlik endişeleri ve boğazların stratejik önemi nedeniyle zamanla tartışmalı hale gelmiştir. 1930'larda uluslararası dengelerin değişmesi, Türkiye'ye sözleşmeyi revize etme fırsatı vermiştir.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi, boğazlardan geçişi barış, savaş ve Türkiye'nin tarafsızlık durumlarına göre düzenler. Başlıca maddeleri şunlardır:

• Türkiye'ye boğazları silahlandırma hakkı tanınmış, böylece güvenlik kontrolü artırılmıştır.
• Barış zamanında, ticaret gemilerine serbest geçiş hakkı verilmiştir.
• Savaş gemileri için kısıtlamalar getirilmiştir; örneğin, Karadeniz'e kıyısı olmayan devletlerin savaş gemilerinin tonajı ve kalış süresi sınırlandırılmıştır.
• Türkiye savaşa girerse veya kendini savaş tehdidi altında hissederse, boğazları istediği gibi kapatma yetkisine sahiptir.

Bu hükümler, Türkiye'nin ulusal çıkarlarını korurken, uluslararası işbirliğini de desteklemiştir.

Montrö Sözleşmesi, Türkiye için önemli bir diplomatik başarıdır. Etkileri şöyle özetlenebilir:

• Türkiye'nin egemenlik hakları güçlenmiş, boğazlar üzerindeki kontrolü artmıştır.
• Bölgesel istikrar sağlanmış, Karadeniz'in güvenliği için denge mekanizması oluşturulmuştur.
• Günümüzde hala yürürlükte olan sözleşme, uluslararası hukukta önemli bir referans noktasıdır ve Türkiye'nin dış politikasında stratejik bir araç olarak kullanılmaktadır.

Sonuç olarak, Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Boğazlar sorununu kalıcı şekilde çözmüş ve Türkiye'nin uluslararası konumunu güçlendirmiştir. Bu sözleşme, diplomasi yoluyla anlaşmazlıkların çözülebileceğinin başarılı bir örneğidir.