Boğazlar komisyonu nedir ve hangi görevleri vardır?

Boğazlar Komisyonu, tarihsel olarak İstanbul ve Çanakkale Boğazları'nın uluslararası deniz trafiğini düzenlemek, güvenliği sağlamak ve boğazlardan geçiş kurallarını denetlemek amacıyla kurulmuş uluslararası bir yapıdır. Özellikle 19. yüzyıl ve 20. yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu döneminde ve sonrasında önemli bir rol oynamıştır. Komisyon, genellikle çok taraflı antlaşmalarla (örneğin, 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi ve 1923 Lozan Antlaşması) oluşturulmuş ve boğazların tarafsızlığını, serbest geçişini garanti altına almayı hedeflemiştir. 1936 Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile bu komisyonun yetkileri büyük ölçüde Türkiye Cumhuriyeti'ne devredilmiş ve komisyonun resmi varlığı sona ermiştir. Günümüzde, boğazların yönetimi tamamen Türkiye'nin egemenliği altındadır.

Boğazlar Komisyonu, tarihsel süreçte aşağıdaki temel görevleri üstlenmiştir:

• Boğazlardan geçiş yapan ticari ve askeri gemilerin trafiğini denetlemek ve kayıt altına almak.
• Uluslararası antlaşmalara uygun olarak boğazların tarafsızlığını ve güvenliğini sağlamak.
• Geçiş kurallarını uygulamak, örneğin savaş gemilerinin geçişine ilişkin kısıtlamaları yönetmek.
• Boğazlarda navigasyon güvenliğini artırmak için fenerler, şamandıralar gibi denizcilik işaretlerinin bakımını denetlemek.
• Çatışma durumlarında boğazların kapatılması veya açılmasına dair kararlar almak ve uygulamak.
• Üye devletler arasında anlaşmazlıkları çözmek ve boğazlar rejimini gözden geçirmek.

Bu görevler, komisyonun boğazları bir uluslararası su yolu olarak yönetmesini ve barış dönemlerinde serbest geçişi garanti etmesini sağlamıştır. Ancak, Montrö Sözleşmesi ile birlikte bu yetkiler Türkiye'ye geçmiş ve komisyon lağvedilmiştir. Günümüzde Türkiye, boğazların güvenliğini ve düzenini sağlamak için benzer sorumlulukları tek başına üstlenmektedir.