11. Sınıf Tarih Dersi: Boğazlar Sorunu Özeti
Boğazlar Sorunu, Osmanlı İmparatorluğu'nun son dönemlerinden başlayarak Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarına kadar devam eden ve özellikle İstanbul ve Çanakkale boğazlarının hukuki statüsü ile uluslararası kontrolü üzerine odaklanan bir dış politika meselesidir. Bu sorun, Türkiye'nin bağımsızlığı ve egemenlik hakları açısından kritik öneme sahiptir.
Tarihsel Arka Plan ve Gelişimi
- Osmanlı döneminde, Boğazlar üzerindeki egemenlik tartışmaları 19. yüzyılda başlamıştır. 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi ile Boğazlar, barış zamanında yabancı savaş gemilerine kapalı tutulmuş, ancak bu durum Osmanlı'nın zayıflığı nedeniyle sık sık ihlal edilmiştir.
- I. Dünya Savaşı sonrasında imzalanan Sevr Antlaşması (1920), Boğazların uluslararası bir komisyon tarafından yönetilmesini öngörerek Türk egemenliğini büyük ölçüde sınırlandırmıştır. Bu durum, Türk Milleti tarafından kabul edilmemiş ve Kurtuluş Savaşı'nın temel sebeplerinden biri olmuştur.
Lozan Antlaşması ve Boğazların Statüsü
- 1923 Lozan Antlaşması ile Boğazların yönetimi, "Boğazlar Sözleşmesi" kapsamında düzenlenmiştir. Buna göre, Boğazlar bölgesi askerden arındırılmış ve geçişler uluslararası bir komisyonun denetimine bırakılmıştır. Bu durum, Türkiye'nin tam egemenliğini kısıtlayıcı bir unsur olarak görülmüştür.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi (1936)
- 1930'larda dünyada yaşanan siyasi gerilimler (örneğin, İtalya'nın Akdeniz'deki yayılmacı politikaları) ve Türkiye'nin uluslararası konumunu güçlendirmesi sonucu, Boğazların statüsünü değiştirme ihtiyacı doğmuştur.
- 1936'da imzalanan Montrö Boğazlar Sözleşmesi, Türkiye'nin lehine önemli düzenlemeler getirmiştir. Bu sözleşme ile:
- Boğazlar üzerindeki tam egemenlik Türkiye'ye devredilmiştir.
- Uluslararası komisyon kaldırılarak, geçiş rejiminin denetimi Türkiye'ye bırakılmıştır.
- Savaş ve barış zamanlarında sivil ve askeri gemilerin geçiş kuralları netleştirilmiş, Türkiye'nin güvenlik endişeleri dikkate alınmıştır.
Sonuç ve Önemi
- Montrö Sözleşmesi, Türkiye'nin bağımsızlık ve egemenlik mücadelesinde önemli bir diplomatik zafer olarak kabul edilir. Boğazlar Sorunu'nun çözümü, Türkiye'nin uluslararası arenada saygınlığını artırmış ve güvenlik politikalarında esneklik sağlamıştır.
- Günümüzde Montrö Sözleşmesi hala geçerliliğini korumakta olup, Türkiye'nin Karadeniz ve Akdeniz arasındaki stratejik konumunu güvence altına alan temel bir belgedir.
Bu özet, 11. sınıf tarih müfredatına uygun olarak Boğazlar Sorunu'nun temel noktalarını kapsamaktadır. Konuyu pekiştirmek için Lozan ve Montrö antlaşmalarının maddeleri üzerinde detaylı çalışma yapılması önerilir. |
.webp "Boğaz Ağrısına Ne İyi Gelir?")
.webp "Boğaz Ağrısı Kaç Günde Geçer?")
.webp "Hamilelikte Boğaz Ağrısı")
.webp "Boğaz Ağrısı Tedavisi")
